Tuy nhiên, trong quá trình xét nghiệm ADN đã xuất hiện cả những tình huống con người chưa ngờ tới.
1. Song sinh cùng trứng nhưng khác ADN
ADN là đại phân tử phức tạp mang thông tin di truyền do 2 nhà khoa học Mỹ Watson và Crick phát minh. Nói đơn giản hơn, mọi người đều có vật liệu ADN di truyền từ bố mẹ. Trứng và tinh trùng gặp nhau để hình thành nên cơ thể mới, cơ thể này nhận được ADN một nửa từ mẹ và một nửa từ cha. Tuy nhiên, cha mẹ lại không truyền cho con cái một lượng ADN chính xác. Đây chính là lý do chúng ta sinh ra lại khác nhau về vẻ bề ngoài tuy cùng cùng cha mẹ, ngoại trừ cặp song sinh cùng trứng. Về nguyên lý, các cặp song sinh cùng trứng (Identical twins) có ADN tới 99,9% giống nhau, nhưng thực tế có cặp song sinh cùng trứng lại khác nhau hoàn toàn.
Hiện tượng này phá vỡ nguyên tắc “một nửa từ cha và một nửa từ mẹ”, ADN được truyền cho đứa trẻ theo một cách bất ngờ mà khoa học chưa hiểu hết. Theo BBC, ADN của các bậc phụ huynh gốc châu u và châu Phi có thể truyền lại cho con cái theo một cách riêng, ADN của người u truyền cho con cái người u còn ADN những người gốc Phi lại chỉ truyền cho đứa trẻ người Phi. Qua hiện tượng này cho thấy, khi xét nghiệm ADN, 50% từ mỗi bậc cha hay mẹ song không biết cụ thể là 50% nào.
2. ADN không phải là tất cả
Tuy xét nghiệm ADN ngày càng phổ biến và cần thiết, song thủ thuật này không phản ánh tất cả. Chẳng hạn đối với nhóm người Mỹ bản địa, kết quả chỉ cho thấy họ có nguồn gốc 100% châu u. Những con số đôi khi không tuyệt đối, không phải ADN lúc cũng rạch ròi 50 - 50. Giả sử, một người mang trong mình 19% huyết thống Ý. Vợ (hoặc chồng) là 0% huyết thống Ý, con cái lại có tới 12%, 10%, hay 3% huyết thống Ý. Hay một phụ huynh (vợ hay chồng) có không quá 0,5 huyết thống Do Thái và người còn lại có 1% ADN của người Do Thái Châu u thì con cái họ sinh ra có thể mang 1,5% huyết thống Do Thái châu u, nhiều hơn cả cha mẹ, đây là trường hợp hiếm gặp song vẫn tồn tại trong thực tế. Nếu chúng ta tìm kiếm tổ tiên của người Mỹ bản xứ từ những năm đầu thế kỷ thứ 17 thông qua ADN thì kết quả không chính xác, bởi không tìm thấy những sợi ADN có mặt.
3. Thông tin ADN cần được bảo hộ và dùng cho mục đích chính đáng?
Cấu trúc xoắn kép ADN được xem là vật liệu quan trọng trong cơ thể, và nó cần được pháp luật bảo hộ, mọi thông tin liên quan đến ADN khi cần khai thác, sử dụng phải có sự đồng ý của người trong cuộc. Năm 2017, công ty Ancestry của Mỹ tuyên bố mọi người không được phép “bán dữ liệu di truyền cho các công ty bảo hiểm, nhà tuyển dụng hoặc các nhà tiếp thị thuộc bên thứ ba”. Mới đây, tháng 11 năm 2017, tạp chí Atlanta Journal Constitution Journal đã tiết lộ với trang tin 23 And Me rằng họ đã từ chối không chuyển 5 mẫu ADN cho các cơ quan thực thi pháp luật của Mỹ, tuy niên trước đó Ancestry lại bàn giao số liệu ADN liên quan đến một vụ án mạng cho các cơ quan chức năng của Mỹ. Điều này cho thấy, nếu một người phạm tội, sẽ không được pháp luật bảo hộ mà còn là công cụ chống lại người đó.
DNA không chỉ giải quyết những bí ẩn lịch sử, mà còn có thể giúp cơ quan ninh tìm ra thủ phạm. Ví dụ, tìm thấy thủ phạm trong vụ án giết người rùng rợn có tên Strangler Boston (Kẻ lạ mặt Boston), thủ phạm Albert DeSalvo cuối cùng đã xa lưới vì tội giết người diễn ra năm 1967. Vụ án tìm được thủ phạm là nhờ vật chứng ADN của một cô gái trẻ 19 tuổi Mary Sullivan bị giết năm 1964, nhưng phải đến 49 năm sau người ta mới tìm ra kẻ giết người nhờ ADN của tội phạm phù hợp với ADN của cháu trai. Kết quả 99,9% ADN của kẻ giết người trùng khớp với ADN của đứa trẻ nói trên.
4. ADN cho biết tương lai sức khỏe người trong cuộc
Có những thứ nhờ xét nghiệm ADN lộ ra, ví dụ để tìm kiếm anh em ruột thịt, con cái mà người trong cuộc chưa bao giờ biết mặt, song xét nghiệm ADN còn cho biết tình trạng sức khỏe của người trong cuộc. Ví dụ, qua phân tích ADN, bác sĩ có thể biết được người đó mắc bệnh di truyền gì. Chẳng hạn, phụ nữ thừa hưởng gen BRCA bất thường từ người mẹ, thì nguy cơ ung thư vú cao hơn những người không mang gen này. Nữ diễn viên Hollywood Angelina Jolie, 37 tuổi, đã không giấu giếm kể chuyện bệnh tật của mình với tờ New York Times rằng đã qua cuộc phẫu thuật cắt bỏ vú kép sau khi được kết luận mang gen BRCA1 hay gen ung thư vú nhạy cảm (Breast Cancer Susceptibility Gene) từ người mẹ, người đã bị ung thư buồng trứng ở tuổi 56. Theo Angelina Jolie, bản thân có tới 87% cơ hội mắc bệnh ung thư vú, nên chị đã chọn cách loại bỏ cả hai vú một cách chủ động.
5. Nhờ ADN giải quyết được nhiều bí ẩn liên quan đến Vua Richard III
Theo hãng tin Postmedia News, báo cáo được công bố ngày 17/9/2013 của các nhà khoa học Anh, thì Vua Richard Đệ Tam (King Richard III) dường như đã phải chịu cái chết đau đớn dưới bàn tay của những kẻ tấn công, bị lột da đầu và đâm gươm hay những vật sắc nhọn vào não. Còn theo đề nghị của những người thân gốc Canada của Vua Richard III thì họ muốn biết cụ thể di hài của ông được chôn ở đâu. Đây là vị vua cuối cùng của Hoàng gia Anh, trị vì nước Anh từ năm 1483 cho đến khi ông bị bại trận trong trận chiến Bosworth năm 1485. Thi hài của Vua Richard III được cho là đã bị mang đến Leicester và được chôn cất tại nhà thờ thuộc Chủng viện Franciscan. Nhưng vị trí chính xác của nhà thờ cũng dần biết mất theo thời gian và có lời đồn rằng hài cốt của vua đã bị ném xuống sông Soar sau khi tu viện giải thể.
Theo CNN, dựa trên giả thuyết, các nhà nghiên cứu Anh đã khai quật một địa điểm tại Leicester, địa danh nhà thờ đã từng được xây dựng trước đây nay là bãi ỗ xe. Theo CNN, qua phân tích xương và răng, so sánh ADN với hậu duệ trực tiếp, gồm em gái Richard và một người Canada sống ở London, thì thấy ADN ti thể tại bãi đỗ xe là của Vua Richard III. Theo các nhà khoa học, ADN ty thể thể không thay đổi nhiều từ thế hệ này sang thế hệ kia, vì vậy người ta có thể tìm thấy một dòng họ hoàn chỉnh sau hàng trăm năm sau. Nhờ ADN các nhà khoa học đã chứng minh được trận chiến Vua Richard III và khẳng định xương hài cốt được phát hiện ở bãi đỗ xe là của Richard III. Thậm chí, các nhà khoa học còn phát hiện thấy Vua Richard III không phải là người gù như đề cập trong tác phẩm kịch Shakespeare mà nó chỉ là phép hoán dụ trong nghệ thuật, còn Richard III thực sự bị mắc chứng vẹo cột sống.
DS. TRANG NHUNG
(Theo Grunge.com-12/2017)